tenkje, tenke
tenkja, tenka
verb
Opphav
av norrønt þekkja med påverknad frå lågtysk denken; seint norrønt þenkja ‘ha plan om, etle’Tyding og bruk
- binde saman førestillingar til tankar, ordne tankar (for å klargjere, greie ut noko), drive tankeverksemd;
Døme
- tenkje klart, logisk;
- tenkje seg (til) resten;
- tenkje ut ei løysing;
- tenkje før ein taler;
- sitje og tenkje – grunde, gruble;
- eg har tenkt og tenkt på det
- rette medvitet, tankeverksemda mot noko;
Døme
- det ein ikkje kan få, nyttar det lite å tenkje på;
- retten til å tenkje fritt;
- tenkje bakover, framover i tida;
- tenkje tilbake, tenkje på gamle dagar – minnast;
- tenkje seg tilbake til fortida;
- tenkje seg om;
- tenkje gjennom saka
- (få seg til å) tru, gå ut frå, rekne med, vente, halde for rimeleg;førestille seg, rekne som mogleg
Døme
- mistenkje;
- ei tenkt verd;
- gå ut frå ein tenkt situasjon;
- eit tenkt tilfelle;
- eg tenkjer det går bra;
- nemnda tenkjer seg at styret blir delt;
- dette hadde du aldri tenkt!
- tenkte eg (meg) det ikkje! – var det ikkje det eg trudde;
- eg tenkjer å bli ferdig snart;
- ho kan tenkje seg (å ta) jobben
- i uttrykk:
- kan det tenkjast at du kjem likevel?
- i presens partisipp i uttrykk:
- vere tenkjande til – vere truande til
- brukt til å framheve, streke under noko:
- tenk at du har vorte så stor!
- tenk om du datt ned?
- rå seg til, ha i sinne, ha som plan, etle (1)
Døme
- kva har du tenkt å gjere?
- tenkje på å gå;
- som tenkt, så gjort;
- kva tenkjer du på no?
- ha omsorg eller tanke for
Døme
- ikkje tenk på meg
Faste uttrykk
- kunne tenkjastvere mogleg
- tenkjande menneskemenneske som har sjølvstendig meining el. er prega av forståing og vidsyn
- tenkje ettersamle tankane
- tenkje om attrevurdere meininga si, tru om att
- tenkje pågrunde over (noko), ha i tankane
- tenkje sitttenkje det ein vil; ha ei (avvikande) oppfatning
- tenkje utfinne fram til (noko) ved tankeverksemd